Prawo rzymskie odgrywa kluczową rolę dla prawa w wymiarze współczesnym. Wielu prawników odwołuje się do jego źródeł nie tylko w teorii, ale i w praktyce. Poszanowanie prawa rzymskiego w tymże środowisku jest ogromne. O prestiżu tytułowej gałęzi nauk prawniczych świadczy fakt, iż w badaniach statystycznych prawo rzymskie uchodzi za jeden z trudniejszych przedmiotów w szkolnictwie wyższym. My postanowiliśmy dotrzeć do źródeł tego prawa i przyjrzeć się jego genezie. Zapraszamy do pierwszej części artykułu związanego z prawem rzymskim.
Definicja prawa rzymskiego
Zanim jednak przejdziemy do wątków historycznych związanych z rzymskim prawem, warto najpierw zdefiniować tytułową jego gałąź. A zatem – prawem rzymskim nazywamy zbiór praw starożytnego Rzymu. Ów system prawa rozwijał się od czasów prawa zwyczajowego, aż do kodyfikacji Justyniana I Wielkiego, czyli VI wieku naszej ery. Termin recepcji prawa rzymskiego mówi nam o ogromnym wpływie ówczesnych przepisów na rozwój prawodawstwa europejskiego w postaci prawa powszechnego – zwłaszcza prawo średniowieczne oraz pandektystykę (nurt niemieckiej nauki prawa z wieku XIX). Piętno prawa rzymskiego odznacza się po dziś i ma ono związek z przedmiotem uniwersyteckim, który w praktyce uchodzi za jeden z kluczowych. Jest podstawą dla pozostałych gałęzi prawa w wymiarze uczelnianym.
Prawo rzymskie i jego chronologia
Badacze i historycy prawa stworzyli zapis chronologiczny poszczególnych etapów rozwoju prawa rzymskiego uwypuklając zmiany zachodzące w opracowywaniu oraz zapisywaniu reguł skończywszy na wcielaniu ich w życie. Wyróżniamy następujące etapy chronologiczne:
– okres archaiczny (od założenia Rzymu do pierwszej wojny punickiej)
– okres przedklasyczny (od połowy III wieku p. n.e do końca republiki – 27 rok p. n.e)
– okres klasyczny (od początku pryncypatu do objęcia władzy przez Dioklecjana)
– okres poklasyczny (od początków panowania Dioklecjana do śmierci Justyniana I Wielkiego)
Warto podkreślić, że podział ten ma charakter umowny i w zależności od źródeł prezentowany bywa w formie zmodyfikowanej. Największym zainteresowaniem historyków oraz prawników cieszy się okres klasyczny, który większość zainteresowanych ma na myśli używając terminu „prawo rzymskie”. W kolejnej części artykułu skupimy się właśnie na okresie klasycznym charakteryzując poszczególne jego aspekty.
